Muziek is gymnastiek voor je hersenen

Alle ouders zingen wel eens voor hun kinderen - of het nou uit volle borst is, of zachtjes sussend, eindeloos herhalend. Bedtijd, bijvoorbeeld, is in veel gezinnen met jonge kinderen een moment waarop slaapliedjes worden ingezet (ongeacht of papa nu zingt als Shaffy of als de sirene op de eerste maandag van de maand).

De meeste ouders kennen ook nog wel wat kinderliedjes uit de tijd dat ze zelf klein waren. ‘In de maneschijn’ bijvoorbeeld, of ‘Op een grote paddenstoel’. Zo hebben we allemaal een mentale catalogus van rijmpjes, versjes en (spel)liedjes van vroeger waar we op terug kunnen vallen.

En wat is er nou leuker dan dit weer over te dragen op je kindje? Vrijwel alle kleintjes houden van zang en muziek, en het samen spelen met muziek en ritmiek is bovendien goed voor de ontwikkeling van je kind.

Baby’s beginnen met hun beentjes te trappelen of wiebelen al zittend heen en weer. Oudere kindjes schudden met hun billen, of dansen en springen rond. Ongeacht of het goed klinkt of niet, vinden kinderen het heerlijk om samen met hun ouders muziek te maken.

De traditionele kinderliedjes die we van generatie op generatie doorgeven zijn ook van culturele waarde, wat je kind helpt met het vormen van zijn of haar identiteit. En ze verhalen over verschillende onderwerpen en situaties, wat een goede gelegenheid biedt om daarover met je kind in gesprek te gaan.

Kinderliedjes (en vooral ook spelliedjes) helpen je kindje ook om de fijne en grove motoriek te trainen en om de woordvoorraad te vergroten. Zing, speel, rijm, en trommel daarom zo veel als je kan! In de auto, op het strand, op de fiets, op de kleuterschool en in bad. En gebruik daarbij ook eens pittenzakjes, ballonnen of een speelparachute (allen in ons assortiment) om je spelactiviteiten te variëren.

Bij Toyacademy hebben we heel veel verschillende instrumenten voor kinderen, zowel analoog als interactief. Maar wat bedoelen we eigenlijk als we zeggen dat muziek hersengymnastiek is?

De hypothese dat er een relatie bestaat tussen het luisteren van muziek en je score op een IQ-test kreeg volop aandacht in de jaren 90 van de vorige eeuw toen het boek ‘The Mozart Effect’ verscheen.

Of men daadwerkelijk slimmer wordt van het luisteren naar Mozart wordt wel betwijfeld. Maar nieuw onderzoek wijst uit dat het vermogen van je hersenen om tegelijkertijd de linker- en de rechterhelft te gebruiken wel degelijk wordt gestimuleerd door muzikale activiteit. Muziek slaat als het ware een brug tussen beide hersenhelften omdat de tussenliggende hersenbalk (die de linker- en rechterhersenhelft met elkaar verbindt) zelf geactiveerd wordt wanneer je een muziekstuk probeert te analyseren. De hersenbalk zorgt er namelijk voor dat motorische, sensorische en cognitieve informatie wordt doorgegeven tussen beide helften.

Wanneer je kind vrolijk zingt, of bijvoorbeeld trommelt, is het feitelijk dus bezig met één van de meest complexe hersenoefeningen die er bestaan. Zowel het linker- als het rechterdeel van de hersenen, alsook het evolutionair nieuwste deel van de hersenschors - de neocortex - bruisen van activiteit.

Muziek is de meest ontwikkelde vorm van geluid die er bestaat. En als activiteit is het een niet te overtreffen manier om interactie van de twee hersenhelften te stimuleren.

Maar wat houdt dit in voor de ontwikkeling van je kindje?

Voor je kleintje is het nu misschien nog iets te vroeg om op pianoles te gaan. Maar hoe zit het dan met de effecten van muziek op de hersenen wanneer je improviseert? Wanneer je geen bladmuziek leest of Mozart probeert na te spelen?

Misschien laat je je kind af en toe al spelen met een houten lepel en wat pannen. Misschien vind je het vooral ‘een hoop kabaal’. En misschien ben je niet de enige. In menig huishouden vluchten de huisdieren onder het bankstel (waar zelfs het huisstof gehoorbeschermers opzet) zodra de tamboerijn, de rasp of de bongo tevoorschijn wordt getoverd.

Maar bekijk het eens zo:

Zodra een kind op een trommel slaat en improviseert, activeren de gebieden in de hersenen die zelfexpressie, innovatie en communicatie aansturen. Zelfkritiek wordt daarentegen juist gedempt.

De hersenen werken in een vrijere en expressievere versnelling wanneer je kindje improviseert met het spelen van een instrument of zang.

Dit weten we dankzij onderzoek van Charles Limb, neuroloog en violist. Limb liet jazzmuzikanten en hiphopartiesten plaatsnemen in een fMRI-scanner en vroeg de musici ter plekke te improviseren. De scanbeelden bevestigden zijn hypothese dat improvisatie meer delen van de hersenen tegelijkertijd activiteert dan welke andere activiteit ook.

Je kunt op de scans zien welke delen van de hersenen actief worden wanneer de muzikant een keyboard bespeelt. De hersenen maken nieuwe verbindingen en integreren verschillende processen die normaliter alleen los van elkaar plaatsvinden.

Of je kind nu ‘Klap eens in je handjes’ of een hit van K3 zingt, of het nu improviseert op een xylofoon, blokfluit of mondharmonica, MRI-beelden zouden laten zien dat er van alles gebeurt in zijn of haar hersenen. Dat bestaande neurologische verbindingen worden gesimuleerd en nieuwe worden gemaakt. 

Wat leert je kind van het maken van muziek?

Muziek maken verhoogt het inlevingsvermogen van je kind, en het versterkt zijn of haar concentratie, geheugen en creativiteit. Ook helpt het je kind zijn of haar motorische en sociale vaardigheden te verbeteren (als meerdere kinderen samen spelen), zijn of haar identiteit te ontwikkelen, én het stimuleert het gehoor, de tastzin en het gezichtsvermogen.

‘Huh, gezichtsvermogen?’, denk je nu misschien. Ja, echt waar. Op scans is te zien dat samen met het gehoor, het gezichtsvermogen wordt geactiveerd door muziek. Dit is te verklaren doordat muziek onze verbeeldingskracht stimuleert. We stellen ons muziek voor. En muziek heeft daarbij een complexe en grote fysieke uitwerking op ons hele lichaam (al helemaal wanneer een muzikant met anderen samenspeelt). Zo kon het dat de haast dove Beethoven zulke prachtige muziek kon componeren ondanks zijn handicap. 

Maar muziek traint niet alleen je hersenen - het maakt je ook blij. Hoe zit dat?

Duizenden jaren lang werd muziek als therapie toegepast in oude culturen. Maar ook vandaag de dag wordt internationaal erkend dat muziek als behandeling bij bijvoorbeeld chronische pijn of hartritmestoornissen een gunstige invloed heeft op patiënten. Muziek draagt bij aan de genezing van je lichaam. Is dat geen gekke gedachte? Maar waar!

Het zal geen verrassing zijn dat geheel natuurwetenschappelijk te verklaren is hoe het komt dat muziek zowel je gevoelens als je lichaam kan beïnvloeden. Dat komt namelijk doordat muziek de aanmaak van hormonen stimuleert die invloed hebben op je ademhaling, hartslag, kwaliteit van slapen en gevoelens van angst of stress.

Het limbisch systeem, dat zich in de hersenen bevindt, reageert wanneer je naar muziek luistert door de aanmaak van dopamine te stimuleren - wat zorgt voor gevoelens van tevredenheid, harmonie en blijdschap. Muziek motiveert ons om te leren. Onderzoek waarbij gekeken werd naar de effecten van onderwijs in verschillende vakken op het intellect van kinderen, laat ook zien dat kinderen die muziekles krijgen taalvaardiger worden.

Misschien ben je nu om. Misschien ben je er inmiddels ook van overtuigd dat er in jullie huis plek is voor een toffe trommel, ukele of blokfluit.

Wij van Toyacademy hopen het van harte.

Naast het plezier dat je kind zal hebben bij het bespelen van zijn of haar instrument, brengt muziek ook vreugde en vermaak voor de rest van de familie. Daarnaast zal je kind op verschillende gebieden een ontwikkeling doormaken, zowel sociaal, cultureel als ook (niet in het minst belangrijk) mentaal. Leg geen druk op het spelen van ‘echte’ melodieën of ritmes. Improviseren is juist prima. 

Speel gewoon wat er in je opkomt en wat je leuk vindt.

De voordelen van improviseren zijn even groot en kinderen doen het uit zichzelf. In zekere zin zou je zelfs kunnen discussiëren over de vraag wanneer iets een muziekinstrument genoemd kan worden - kinderen maken immers ook muziek met een ballon, een meloen, een bezem, de poten van een stoel en hun eigen wangen.

Voordelen van het zo goed kunnen spelen van een muziekstuk dat het herkenbaar is voor anderen zijn er natuurlijk ook te over. Bij het leren lezen van noten en het samen spelen met anderen pas je veel principes van het rekenen met breuken toe - alsook van andere wiskundige concepten. Via muziek leer je over vrij abstracte begrippen op een socialere en meer lonende manier. Dus ga vooral ook aan de slag met het leren lezen van noten, als jullie daarvoor animo hebben.

Maar als je één ding onthoudt van dit artikel, laat het dan zijn wat het neurologisch onderzoek naar muzikale improvisatie ons liet zien: namelijk dat wanneer jij en je kind simpelweg spelen wat er in jullie opkomt, je hersenen -en daarmee je algehele ontwikkeling- op unieke manier gestimuleerd worden.

Zowel je vermogen tot communiceren, reflectie, logisch nadenken, je geheugen, je gezichtsvermogen, je gehoor en je tastzin worden gestimuleerd als je improviseert wanneer je muziek maakt. En dit zijn alleen nog maar de gebieden die we kennen uit het relatief korte tijdperk waarin we de hersenen neurologisch verkennen.

Muzikale en ritmische activiteiten zijn waardevolle momenten die het verdienen een plekje te krijgen in jullie ritme van alledag. Op elk van deze momenten word je namelijk weer gestimuleerd in je menselijk vermogen om bewust in het moment en innovatief te zijn. Om problemen intuïtief op te lossen en om samen te werken met anderen.

Vandaag is het juiste moment om in te zetten! ????